Hans Christian Andersen, duński bajkopisarz, rozbawił świat opowieścią „Nowe szaty cesarza” z 1837 roku. Bajka opowiada o dwóch tkaczach, którzy przekonali imperatora, że potrafią uszyć ubrania z tkaniny będącej niewidzialną dla wszystkich niekompetentnych bądź beznadziejnie głupich osób. Oczywiście każdy, za wyjątkiem małego chłopca, dał się nabrać. Gdy ten ostatni zobaczył cesarza w nowych szatach, wykrzyknął: „król jest nagi!!
Można powiedzieć, iz obecny turecki rząd, uformowany przez partię AKP (Turecki: Adalet ve Kalkınma Partisi, Partia Sprawiedliwości i Rozwoju), używa tego samego triku wobec amerykańskich i europejskich polityków, chcących wierzyć w demokratyczność AKP.
Na przykład, poprzednia sekretarz stanu, Condoleeza Rice, zadeklarowała w 2007 r., że AKP jest „rządem oddanym misji pchania Turcji do Europy”. Karl Bildt, minister spraw zagranicznych Szwecji, oświadczył w marcu 2008r: „rząd AKP składa się z gruntownych europejskich reformatorów”. Niestety, analiza faktów może doprowadzić do zupełnie odmiennych wniosków.
W 1999 roku Unia Europejska zgodziła się na kandydaturę Turcji, co pociągnęło za sobą mnogość reform. Na przykład, za rządów Ecevita przeprowadzono reformę prawa cywilnego, wprowadzając koncept równości płci w rodzinie, który według religijnych konserwatystów miał doprowadzić do „anarchii i chaosu w rodzinie” oraz „podminować fundamenty narodu tureckiego”.
Kara śmierci została zniesiona, przyznano prawo do transmitowania programów w językach innych niż turecki, ograniczono rolę armii – włącznie z wybraniem cywilnego Sekretarza Generalnego Rady Bezpieczeństwa Narodowego. W rezultacie komisja europejska, mimo wątpliwości dotyczących sposobu wykonania reform, zadeklarowała w październiku 2004r., że „Turcja wystarczająco wypełniła polityczne kryteria, wobec czego negocjacje akcesyjne mogą zostać rozpoczęte”.
„Wystarczająco” było słowem-wytrychem otwierającym jaskinię Ali Baby. Rok później, po rozpoczęciu rozmów, nastąpił nagły spadek zainteresowania kontynuowaniem reform. Niemniej, „wola Unii Europejskiej” stała się mantrą AKP służącą usprawiedliwieniu reform, mających na celu interes partii, a nie transformację Turcji w liberalne, demokratyczne społeczeństwo.
Sukces wyborczy AKP w 2002 i 2007 roku zapewnił partii większość w parlamencie, ale nie zdobyto 2/3 głosów – wymaganych do zmiany konstytucji. Jednakże, poprzez stosowanie zasady „kadrolasma”(termin z języka tureckiego) AKP była w stanie obsadzić większość z ważniejszych stanowisk w administracji państwowej, włączając w to Ministerstwo Edukacji.
Niezależne rady, takie jak Rada Edukacji Wyższej, Rada Bankowości, Rada Energii, Rada Radia i Telewizji nie są już dłużej niezależne, a TUBITAK (Turecka Rada Badań Naukowo-Technicznych), tureckie linie lotnicze oraz banki państwowe są pod kontrolą partii. Mimo przedwyborczych obietnic premiera Recepa Erdogana nie wprowadzono limitu immunitetu deputowanych do parlamentu, ani też poprawki w prawie zamówień publicznych z 2003 – wykluczającej umowy dotyczące energii, wody, transportu i telekomunikacji. Następna poprawka uchwalona w 2008 roku sprawiła, że ten „prawny rozbój” stał się jeszcze bardziej nieprzejrzysty.
Raport „Bycie innym w Turcji”, opublikowany przez Fundację Społeczeństwa Otwartego i Uniwersytet Bosforski w 2009, potwierdza wysiłki rządu – zdominowanego przez AKP, do przekształcenia Turcji w konserwatywne, religijne społeczeństwo.
Na gruncie prywatnym i zawodowym wywierany jest „sąsiedzki nacisk” na jednolite dostosowanie się do norm, wyznaczonych przez partię – uczestnictwa w piątkowych modlitwach, abstynencji i odpowiedniego ubioru kobiet (noszenia chust).
Chusty odegrały główną rolę w programie AKP i tak jak ostrzegał Necmettin Erbakan, lider partii Refah (prekursora AKP, zdelegalizowanego w 1998r.): „rektorzy uniwersyteccy cofną się przed chustą, kiedy Refah dojdzie do władzy.”
Europejski Trybunał Praw Człowieka podtrzymał zakaz noszenia chust na uniwersytetach w 2005, ponieważ „wydawał się być narzucony kobietom poprzez religijne przykazania, które trudno było pogodzić z zasadą równości płci.” Według premiera Erdogana „w tej sprawie trybunał nie ma prawa się wypowiadać. Prawo owo należy do uczonych w islamie (ulemów)”.
AKP wielokrotnie podejmowała wysiłek, by absolwenci szkół religijnych mogli wstępować na uniwersytety na takich samych zasadach, jak absolwenci szkół państwowych. Do tej pory nie udało się tego osiągnąć, ze względu na sprzeciwiające się AKP – armię i sądownictwo.
W lipcu 2008 roku, Sąd Konstytucyjny uznał, przewagą głosów 10 do 1, AKP winną bycia „centralnym punktem działań anty-świeckich”, a jej środki ze skarbu państwa ograniczono o połowę.
W 2007 roku, właściciel Calik Holding – będący bliskm przyjacielem premiera Erdogana – przejął, za pomocą pożyczek udzielonych przez państwowe banki, grupę medialną Sabah-ATV – drugą co do wielkości w Turcji.Jako że premier Erdogan znany jest ze swej niechęci do krytycznej prasy nie dziwi fakt, iż w następnym roku, na Dogan Media Group (największa w Turcji) zostały nałożone drakońskie podatki w wysokości 3.2 miliarda dolarów po tym, jak ujawnili oni korupcję w kręgach rządowych.
Od 2007 roku setki akademików, dziennikarzy, polityków i oficerów zostało zatrzymanych i oskarżonych o spiskowanie w celu obalenia rządu AKP.Rzekomo mieli oni brać udział w konspiracyjnej aferze, zwanej sprawą Ergenekona. Powszechne podsłuchy i inwigilacja opozycji rządowej doprowadziły do powstania „republiki strachu”, jak ją określił turecki odpowiednik Financial Times, Referans, w jednym z nagłówków z zeszłego roku.
Ostatnio uchwalone poprawki do konstytucji, zaaprobowane przez parlament i prezydenta, dotyczą przede wszystkim osłabienia władzy wojskowej, sądu konstytucyjnego i najwyższej rady sędziów oraz prokuratorów – głównych oponentów obecnego rządu.
Główna opozycja polityczna wywodzi się z CHP, republikańskiej partii ludowej, która pod przewodnictwem Deniza Baykal, przez ostatnie 18 lat, prawie przestała istnieć. Niemniej, wybór na kolejnego lidera – skromnego księgowego, szczerego przeciwnika korupcji, Kemala Kilicdaroglu daje nadzieję na zakończenie hegemonii rządu AKP.
Artykuł – Roberta Ellisa – jest pisaną wersją wystąpienia na inauguracyjnym spotkaniu Turkey Assessment Group w Europejskim Parlamencie w Strasburgu 19 maja 2010 r.
Robert Ellis jest regularnym komentatorem do spraw tureckich w duńskiej i międzynarodowej prasie.
Tłumaczenie: Nina, na podst.: www.neurope.eu
Udostępnij na
