W orędziu o stanie Unii z 2021 r. przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen wyraźnie stwierdziła, że UE stoi w obliczu ataku hybrydowego, którego celem jest destabilizacja Europy, czego nie można tolerować.
Z zadowoleniem przyjmujemy inicjatywy Komisji Europejskiej mające na celu sprostanie pojawiającym się wyzwaniom. Bardzo ważnym celem przedstawionego niedawno planu działania UE przeciwko przemytowi migrantów jest dalsza praca nad wypracowaniem narzędzi operacyjnych, prawnych, dyplomatycznych i finansowych, jakimi dysponuje UE, aby reagować na instrumentalizację nielegalnej migracji przez podmioty państwowe.
W pełni zgadzamy się, że ważne jest określenie nowych sposobów reagowania na taką agresję i zapewnienie jedności w ochronie naszych granic zewnętrznych. Z zadowoleniem przyjmujemy zamiar Komisji Europejskiej, by rozważyć wzmocnienie ram prawnych UE w celu zapewnienia lepszej ochrony naszych granic zewnętrznych, interesów UE i jej państw członkowskich przy jednoczesnym poszanowaniu praw podstawowych.
Aby zapewnić integralność i normalne funkcjonowanie strefy Schengen, wszystkie nasze granice zewnętrzne muszą być chronione przy zachowaniu maksymalnego poziomu bezpieczeństwa. Równocześnie nasza polityka migracyjna i azylowa musi być odporna na nadużycia. Żadne państwo trzecie nie powinno mieć możliwości wykorzystywania naszego systemu azylowego do wywierania presji politycznej i szantażowania UE i jej państw członkowskich, ani też wykorzystywania obecnej sytuacji w Afganistanie.
Potrzebujemy szybkich i konkretnych rozwiązań oraz zdecydowanej reakcji, aby przeciwdziałać instrumentalizacji nielegalnej migracji i innym zagrożeniom hybrydowym.
W odpowiedzi na obecną sytuację niektóre państwa członkowskie UE przyjęły zdecydowane środki na szczeblu krajowym. Ponieważ jednak zagrożenia te są wymierzone w UE jako całość, potrzebujemy wspólnych rozwiązań na szczeblu unijnym. Rozwiązania prawne UE pozwalające państwom członkowskim na podejmowanie szybkich i stosowanych do zagrożenia działań w obronie ich bezpieczeństwa narodowego i bezpieczeństwa całej UE, są pilnie potrzebne. Zabezpieczenia te powinny zapewnić silną ochronę granicy zewnętrznej UE i dostarczyć skutecznych środków zapobiegających nielegalnemu przekraczaniu granicy”.
Komisja Europejska zobowiązała się do opracowania do końca tego roku propozycji zmian w kodeksie granicznym strefy Schengen.
Wymienione państwa zaproponowały zmiany, opracowując poniższe konkluzje:
- „Kodeks graniczny Schengen nie rozwiązuje w wystarczającym stopniu problemu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic lądowych i morskich. Nie ma jasnych zasad określających, jakie działania mogą podjąć państwa członkowskie w przypadku ataku hybrydowego charakteryzującego się sztucznie wywołanym napływem nielegalnych migrantów na dużą skalę (…).
- Art. 28 Kodeksu granicznego Schengen dotyczy sytuacji wymagających natychmiastowego działania w przypadku poważnego zagrożenia dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego. Jednakże środek przewidziany w takich przypadkach dotyczy jedynie przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych. (…) Nie przewidziano natomiast żadnych szczególnych środków ochrony granic zewnętrznych UE.
- Punkt 6 Uwag do Kodeksu granicznego Schengen mówi, że „Kontrola graniczna powinna pomagać w zwalczaniu nielegalnej imigracji i handlu ludźmi oraz zapobieganiu wszelkim zagrożeniom dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego, zdrowia publicznego i stosunków międzynarodowych państw członkowskich”. Kontrola granic zewnętrznych składająca się wyłącznie z odpraw granicznych przeprowadzanych na przejściach granicznych i ochrony granic niestety nie może osiągnąć wyżej wymienionych celów.
- Nie przewidziano żadnych środków, z wyjątkiem nadzoru granicznego, które zapobiegałyby nielegalnemu przekraczaniu granicy. Artykuł 13 KGS stanowi, że „głównym celem ochrony granicy jest zapobieganie niedozwolonemu przekraczaniu granicy, zwalczanie przestępczości transgranicznej oraz podejmowanie środków w stosunku do osób, które przekroczyły granicę nielegalnie”. Jednakże w praktyce ochrona granic nie powstrzymuje osób przed próbami nielegalnego przekroczenia granicy, dlatego warto byłoby uzupełnić ją o kolejne środki zapobiegawcze.
- Nadzór granic (…) przyczynia się do zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa w UE. Dlatego też należy rozważyć dalszy rozwój wspólnych standardów kontroli granic UE w szczególności ochrony granic zewnętrznych z należytym poszanowaniem odpowiedzialności państw członkowskich.
- KGS nie przewiduje bariery fizycznej jako środka ochrony granic zewnętrznych UE. Bariera fizyczna wydaje się skutecznym środkiem ochrony granic, który służy interesom całej UE, a nie tylko państw pierwszego wjazdu. Ten uzasadniony środek jako priorytet powinien być dodatkowo i odpowiednio finansowany z budżetu UE (…)”
Sygnatariusze listu podkreślili, że Unia Europejska potrzebuje nowych narzędzi, pozwalających zapobiegać nadużywaniu systemu azylowego przez państwa organizujące masową migrację, przez „podmioty państwowe oraz przestępców”. Bezczynność w tej kwestii, zdaniem autorów dokumentu, podważa zaufanie obywateli do instytucji unijnych.
Kraje najbardziej dotknięte problemem imigracji, takie jak Niemcy, Francja, Włochy oraz Hiszpania, nie podpisały powyższego listu.
