Polski sąd również orzeknie w oparciu o szariat

Oskar Możdżyń

W internecie pojawiła się informacja, zgodnie z którą niemieckie sądy mają coraz częściej stosować prawo szariatu*. W świetle norm prywatnego prawa międzynarodowego taka sytuacja jest nowa, ale w pełni zgodna z obowiązującymi przepisami.

sharia law

 

 

 

Na stronie Polonia Christiana czytamy m.in.: „Dnia 2 czerwca Sąd Apelacyjny w Hamm orzekł, że osoba, która zawarła związek małżeński zgodnie z prawem islamskim w kraju muzułmańskim, a później stara się o rozwód w Niemczech, musi dostosować się do przepisów prawa szariatu. Sprawa dotyczyła 23-letniej kobiety, która poślubiła Irańczyka w 2009 r. w Iranie. Para wyemigrowała do niemieckiego miasta Essen, gdzie przyszła na świat ich córka. W 2011 r. z inicjatywy żony sąd w Essen przyznał kobiecie rozwód. Od decyzji w 2012 r. odwołał się jej mąż. Sąd apelacyjny w Hamm stanął po stronie kobiety, gdyż według niemieckiego sędziego, para zgodziła się przestrzegać zasad prawa szariatu w czasie, gdy byli małżeństwem, a więc sprawa powinna być rozstrzygnięta zgodnie z islamskim prawem, niezależnie od tego, że para obecnie mieszka w Niemczech”. (źródło)

Powyższa sytuacja jest konsekwencją przyjęcia Rozporządzenia Rzym III (Rozporządzenie Rady (UE) NR 1259/2010 z dnia 20 grudnia 20120 roku). Rzym III nie został przyjęty przez Polskę. Przyjęło je natomiast 15 państw UE: Belgia, Bułgaria, Niemcy, Grecja, Hiszpania, Francja, Włochy, Łotwa, Luksemburg, Węgry, Malta, Austria, Portugalia, Rumunia i Słowenia.

Tym samym dopuszczono możliwość wyboru prawa przez małżonków żądających rozwodu lub separacji niezależnie od siedziby sądu orzekającego. Wybór prawa nie jest nieograniczony, jednak w praktyce oznacza dla wielu muzułmanów możliwość wyboru prawa szariatu.

Rozporządzenie Rzym III

Artykuł 5
Wybór prawa właściwego przez strony

1. Małżonkowie mogą umówić się co do wyboru prawa właściwego w przypadku rozwodu i separacji prawnej, pod warunkiem że jest to prawo:

a) państwa, w którym małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu w chwili zawierania umowy; lub

b) państwa, w którym małżonkowie mieli ostatnio miejsce zwykłego pobytu, o ile w chwili zawierania umowy jedno z nich nadal tam zamieszkuje; lub

c) państwa, którego obywatelem w chwili zawierania umowy jest jedno z małżonków; lub

d) państwa sądu orzekającego.

Natomiast w braku zgodnego wyboru prawa przez strony zastosowanie znajdzie prawo zwykłego pobytu w momencie wytoczenia powództwa, a więc na gruncie przypadku, który przytaczam na wstępie- prawo niemieckie.

Problem może pojawić się w sytuacji, gdy zastosowanie prawa szariatu mogłoby być w sposób oczywisty sprzeczne z normami cywilizacji zachodniej. W takim wypadku zastosowanie znajdzie klauzula porządku publicznego, zgodnie z którą można wyłączyć stosowanie konkretnych przepisów „gdy stosowanie ich jest jawnie sprzeczne z porządkiem publicznym państwa sądu orzekającego” (art. 12 Rozporządzenia Rzym III).

Tym samym jedynie z powodu indolencji sędziów lub ich nadmiernej tolerancji mogłyby się pojawić przypadki pośredniego „legalizowania” poligamii.

Jak na tym tle wygląda Polska? Jak już wspomniałem nie jesteśmy stroną Rozporządzenia Rzym III. W przypadku jurysdykcji sądu polskiego zastosowanie znajdzie art. 54 Ustawy prawo prywatne międzynarodowe. Nie oznacza to jednak, że prawo szariatu nie znajdzie zastosowania.

Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. 2011 Nr 80, poz. 432); Art. 54 [Rozwód, separacja]

1. Rozwiązanie małżeństwa podlega wspólnemu prawu ojczystemu małżonków z chwili żądania rozwiązania małżeństwa.

2. W razie braku wspólnego prawa ojczystego małżonków właściwe jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa miejsce zamieszkania, a jeżeli małżonkowie nie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa wspólnego miejsca zamieszkania – prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mieli ostatnio miejsce wspólnego zwykłego pobytu, jeżeli jedno z nich ma w nim nadal miejsce zwykłego pobytu.

3. W razie braku okoliczności rozstrzygających o właściwości prawa na podstawie przepisów ust. 1 i 2, do rozwiązania małżeństwa stosuje się prawo polskie.

4. Postanowienia ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do separacji.
Jeżeli zaistnieje sytuacja, w której małżonkowie są obywatelami państwa muzułmańskiego, a równocześnie nie są obywatelami polskimi, to sąd polski będzie orzekać w oparciu o prawo szariatu. Należy pamiętać, że również w polskiej ustawie istnieje tzw. klauzula porządku publicznego, która ma zapobiegać np. pośredniemu legalizowaniu poligamii.

Szczegółowe wyjaśnienie

Mimo powszechnej nieświadomości co do powyższych faktów w prawie prywatnym międzynarodowym uznaje się, że sam fakt orzekania w sprawie przez sąd nie oznacza, że sąd ten ma forować prawo swojego państwa. Sąd ma obowiązek ustalić jakie prawo jest właściwe do rozpoznania sprawy. Wobec coraz większej liczby imigrantów z pewnością coraz częściej stosowane będzie prawo państw spoza Unii Europejskiej. Istnieje kilka mechanizmów „obronnych” na rzecz prawa państwa sądu orzekającego (jest to m.in. właśnie klauzula porządku publicznego), ale ich omówienie przekracza ramy tego artykułu.

Aktualizacja: W związku z wątpliwościami wyjaśniam, że artykuł dotyczy spraw rozwodowych. W żadnym wypadku nie dotyczy spraw karnych co wiele osób sugeruje- nie ma możliwości aby sąd polski orzekał w sprawie karnej w oparciu o prawo państwa trzeciego. W przypadku wątpliwości czytelników zapraszam do dyskusji na mojej stronie.

———

*Przez prawo szariatu rozumiem w niniejszym artykule prawo ojczyste muzułmanina, czyli prawo państwa, z którego pochodzi / którego jest obywatelem. Jak słusznie zauważył jeden z komentatorów, w państwach muzułmańskich nie istnieje identyczny system prawny. Każdorazowo więc sytuacja będzie inna zależnie od państwa, z którego pochodzi muzułmanin.

Artykuł ukazał się na blogu Masz Prawo
Publikacja za zgodą autora, dziękujemy.

Udostępnij na
Video signVideo signVideo signVideo sign